Barok i barokizacja. Materiały sesji Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Kraków 3-4 XII 2004, red. K. Brzezina, J. Wolańska, TAiWPN Universitas, Kraków 2007

Książka, przygotowana wspólnie przez krakowski oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Instytut Historii Sztuki UJ, zawiera materiały z sesji naukowej, poświęconej – jak sugeruje tytuł – barokowi w różnych jego postaciach. Tom zawiera 25 artykułów autorów polskich i zagranicznych (spis treści).

 

Tajemnica Las Meninas, red. A. Witko, Wydawnictwo AA, Kraków 2006

„W historii sztuki europejskiej nie ma właściwie obrazu, który byłby tak zagadkowy, a co za tym idzie, tak często komentowany i interpretowany, jak Las Meninas Velázqueza. Dlatego też nie ma lepszego sposobu na zbliżenie się do tego dzieła niż zebranie w dobrej antologii najważniejszych tekstów, dotyczących jego rozumienia” – napisał Victor Stoichita, znakomity historyk sztuki z Fryburga. I właśnie takie zadanie postawił przed sobą ks. prof. Andrzej Witko, wykładowca Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie i członek Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych San Telmo w Hiszpanii, wybierając do stworzonej przez siebie antologii te spośród licznych interpretacji słynnego obrazu, które w historii jego kontemplacji okazały się być najbardziej wpływowe lub przełomowe. Jest to trzecia taka antologia na świecie, ale, jak dotąd, najobszerniejsza i wydana z największym rozmachem. Wprowadza polskiego czytelnika w sam środek toczącej się od wielu dziesiątek lat na świecie debaty. Wśród autorów zebranych w pięknie wydanej książce znajdziemy nazwiska takie jak Carl Justi, Michel Foucault, Charles de Tolnay, John R. Searle czy Leo Steinberg. Ich prace były w wielu przypadkach dla potrzeb antologii tłumaczone na język polski po raz pierwszy” [z recenzji Marty Kwaśnickiej w Polskim Radiu].

 

Gotycka nastawa ołtarzowa u kresu rozwoju – Retabulum ze Ścinawy (1514) w kościele klasztornym w Mogile, W.Marcinkowski, wyd. Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Wydawnictwo i Drukarnia „Secesja”, Kraków 2006

W latach 2000-2001 przeprowadzono kompleksową konserwację późnogotyckiego poliptyku w kościele cystersów w Mogile, pochodzącego ze Ścinawy na Dolnym Śląsku (1514). Książka Wojciecha Marcinkowskiego jest wynikiem badań, które Autor podjął konsultując przebieg konserwacji od strony historyczno-artystycznej. Jak przystało na klasyczną monografię, w kolejnych rozdziałach zaprezentowane zostały dzieje poliptyku, stan badań (połączony z podsumowaniem wiedzy o warsztacie, w którym dzieło powstało – czyli pracowni Jakuba Beinharta), szczegółowy opis zmian w materii nastawy, wreszcie – analiza typu retabulum, jego programu ikonograficznego oraz stylu dekoracji rzeźbiarskiej i malarskiej. Autor przekonująco wskazuje źródła poszczególnych rozwiązań (przede wszystkim w Szwabii), co pozwala umieścić nastawę w szerszym kontekście środkowo-europejskim.

Specyfika tematu oraz wnikliwość dociekań autora sprawiły, że książka wykracza jednak poza utarte ramy opracowania monograficznego. Retabulum ze Ścinawy należy do wyjątkowo licznego zespołu nastaw śląskich, wiązanego z warsztatem Jakuba Beinharta. Warsztat ten w ujęciu Marcinkowskiego jawi się jako manufaktura, funkcjonująca na zasadach wykraczających daleko poza tradycyjnie pojmowany system cechowy i nastawiona na szybkie realizowanie dużej ilości zamówień. Dość powiedzieć, że w ciągu czterdziestu lat warsztat zatrudnił około dwustu osób (uczniów i czeladników). Wyniki analizy stylu, ornamentyki i technologii wykonania poszczególnych partii nastawy służą Autorowi do nakreślenia charakterystyki działalności warsztatu Beinharta: jej istotą była „repetycyjność ujęć“, powielanie wzorców; wiąże się z tym brak charakterystycznych cech stylowych, które byłyby wspólne dla wszystkich wyrobów pracowni, oraz stopniowe obniżanie jakości tych wyrobów.

Praca Wojciecha Marcinkowskiego stanowi istotny krok naprzód w studiach nad twórczością warsztatu Beinharta. Kompletność ujęcia problematyki i nowatorstwo metody (np. szerokie wykorzystanie ornamentyki jako kryterium atrybucji) pozwalają uznać książkę za dokonanie ważne także dla dalszych badań nad dziejami późnośredniowiecznych retabulów ołtarzowych.

 

Dzieło sztuki a konserwacja. Materiały LII Ogólnopolskiej Sesji Naukowej SHS, Kraków 20-22 XI 2003, wyd. Stowarzyszenie Historyków Sztuki Oddział Krakowski, Kraków 2004

Tom zawiera 27 artykulów na temat aż nadto aktualny. Płaszczyzna styku tematyki historyczno-artystycznej z konserwatorską, oglądana z jak najbardziej współczesnej perspektywy naukowca doświadczającego dobrodziejstw (także tych iluzorycznych) związanych z przyswajaniem reguł gospodarki rynkowej w Polsce – jest niezwykle frapująca. Ślady, nie tylko środowiskowych emocji, odnajdujemy w niejednym pomieszczonym tu tekście. Staraliśmy się, aby materiały sesji możliwie jak najwierniej oddały wielość postaw badawczych prezentowanych przez naszych Kolegów. Ich wypowiedzi, chwilami nie wolne od doraźnej publicystyki, dość dobrze ilustrują dzisiejszą kondycję polskiej historii sztuki. Ujawnione różnice, po części wynikające ze specyfiki lokalnych środowisk, w których razem z konserwatorami, prawnikami, inwestorami i gospodarzami zabytków, historyk sztuki zmaga się z konkretnymi problemami konserwatorskimi – niech będą zachętą do dalszej dyskusji. Oby wykroczyła ona poza doraźność i kult rozwiązań prowizorycznych, tak zakorzenionych w naszym kraju (spis treści).

Tom dedykowany jest pamięci Hanny Pieńkowskiej, Mariana Korneckiego i Janusza Bogdanowskiego – naszych Kolegów zasłużonych dla ochrony zabytków. Książka dotowana przez Komitet Badań Naukowych.

 

Publikacje są do nabycia w sekretariacie naszego Oddziału oraz w siedzibie Zarządu Gł. SHS, Rynek Starego Miasta 27, Warszawa